Zastoinowe zapalenie prostatyjest procesem patologicznym w gruczole krokowym, spowodowanym jego przekrwieniem. Nie wykryto flory patogennej, mikroskopia wydzieliny prostaty, nasienia i moczu może ujawnić leukocyty. Objawy obejmują ciągły ból krocza, bolesne oddawanie moczu. Diagnostyka opiera się na wynikach posiewu bakteryjnego biomateriału oraz TRUS. Nie ma jednego schematu leczenia zastoinowego zapalenia gruczołu krokowego; zaleca się masaż, fizjoterapię, leki przeciwdrobnoustrojowe i alfa-blokery. Wymagane jest indywidualne podejście, biorąc pod uwagę istniejące objawy. W przypadku niepowodzenia leczenia zachowawczego możliwa jest operacja.
Informacje ogólne
Zapalenie gruczołu krokowego może mieć charakter zakaźny, spowodowany obecnością patogennej mikroflory lub zastoinowy, związany z zastojem krwi, zatrzymaniem ejakulatu i wydzieliny prostaty. Zastoinowe lub zastoinowe zapalenie gruczołu krokowego (wegetatywny zespół moczowo-płciowy, prostatoza) to przestarzała nazwa. Współcześni specjaliści z zakresu urologii coraz częściej posługują się terminem „zespół przewlekłego bólu miednicy bez reakcji zapalnej" (CPPS). Zapalenie gruczołu krokowego występuje u 25% mężczyzn w wieku 35-60 lat, zapalenie spowodowane procesami zastoinowymi stanowi 88-90% ogólnej liczby przypadków. Potencjalnie zastoinowa postać choroby jest wspierana przez patogeny w postaci L, utrwalone na biofilmach i niewykrywalne rutynowymi metodami.
Powoduje
Przyczyny zastoinowego zapalenia gruczołu krokowego można wiązać zarówno z samym gruczołem, jak i czynnikami pozaprostatycznymi. Dokładna etiologia nie jest znana, prawdopodobnie jest spowodowana zastojem wydzieliny w prostacie lub jest konsekwencją zastoju żylnego w narządach miednicy i mosznie. Niektórzy urolodzy uważają tę chorobę za psychosomatyczną. Granica między zapaleniem bakteryjnym i abakteryjnym jest bardzo dowolna, przy immunosupresji dowolnego pochodzenia, w wyniku dodatku mikroflory wtórnej, proces staje się zakaźny. Zastoinowe zapalenie gruczołu krokowego jest spowodowane:
- Wewnętrzne przyczyny urologiczne. Czynnikowa lub strukturalna patologia pęcherza: niedrożność odcinka szyjnego, niemożność rozluźnienia zwieracza zewnętrznego podczas wypróżnień, upośledzona kurczliwość wypieracza przyczyniają się do zatrzymania moczu i, w wyniku ucisku naczyń, zastoju krwi. Za potencjalne przyczyny zastoju żylnego uważa się również przerost i nowotwór prostaty, zwężenie cewki moczowej i obturacyjną kamicę pęcherza moczowego.
- Kompresja. Krążenie krwi jest utrudnione w wyniku ucisku splotu żylnego przez guz przestrzeni zaotrzewnowej, przerzuty i pętle jelitowe wypełnione kałem (zaparcia). Naczynia splotu moczowo-płciowego rozszerzają się, przepływ krwi zwalnia, tkanki doświadczają głodu tlenu i są zastępowane przez niefunkcjonalne struktury. Część krwi zostaje odłożona i wyłączona z krążenia.
- Czynniki behawioralne. Odmowa podjęcia aktywności seksualnej, nieregularny wytrysk i stosowanie przerwanego stosunku płciowego w celu zapobiegania niechcianej ciąży powodują przepływ krwi i obrzęk tkanki prostaty. Podczas wytrysku gruczoł ten nie jest całkowicie opróżniany. Ciągła masturbacja może prowadzić do zastoinowego zapalenia gruczołu krokowego, ponieważ. . . Do rozwoju erekcji niezbędny jest dopływ krwi do narządów płciowych.
Do czynników predysponujących zalicza się małą aktywność fizyczną, hipotermię i przegrzanie, niewłaściwą dietę z przewagą pikantnych, wędzonych potraw. Alkohol i nikotyna wpływają na napięcie ściany naczyń, zakłócają procesy redoks i przepuszczalność, co powoduje obrzęk. Za główne przesłanki powstania zastoinowego zapalenia gruczołu krokowego z wpływem na wszystkie narządy męskiego obszaru płciowego (pęcherzyki, jądra) uważa się anomalie układu naczyniowego miednicy - niewydolność zastawek, wrodzone osłabienie ściany żylnej.
Patogeneza
Strefa obwodowa gruczołu krokowego składa się z przewodów, które mają słabo rozwinięty system drenażowy, co utrudnia odpływ wydzieliny. W miarę powiększania się prostaty wraz z wiekiem u pacjentów rozwija się zarzucanie moczu do jajowodów. Zauważono, że wielu mężczyzn cierpiących na zapalenie gruczołu krokowego jest bardziej podatnych na alergie. Naukowcy uważają, że tacy pacjenci mogą również cierpieć na zapalenie o podłożu autoimmunologicznym, spowodowane wcześniejszą infekcją.
Refluksowi moczu sprzyjają zwężenia cewki moczowej, dysfunkcja pęcherza i BPH. Cofanie się nawet sterylnego moczu prowadzi do podrażnienia chemicznego i stanu zapalnego. Rozpoczyna się zwłóknienie kanalików, powstają warunki do kamicy prostato, która zwiększa niedrożność wewnątrzprzewodową i zastój wydzieliny. Niedostateczny drenaż gronków wywołuje reakcję zapalną, narastającemu obrzękowi towarzyszy pojawienie się objawów. Stan ten pogarsza się w wyniku zastoju (stagnacji) krwi w miednicy.
Klasyfikacja
Ogólna klasyfikacja zapalenia gruczołu krokowego obejmuje ostrą (I) i przewlekłą (II) postać bakteryjną. Kategoria III obejmuje podtyp IIIa – CPPS ze stanem zapalnym i IIIb – CPPS bez niego. Zastoinowe zapalenie gruczołu krokowego uważa się za objaw CPPS bez reakcji zapalnej (IIIb). Istnieje zróżnicowanie kliniczne uwzględniające cechy patogenetyczne i morfologiczne choroby:
- Pierwszy etap.Charakteryzuje się przewagą procesów wysięku, emigracji, przekrwienia tętniczego i żylnego, w wyniku czego dochodzi do uszkodzenia naczyń mikrokrążenia i zniszczenia tkanki gruczołowej. Zmiany te rejestrowane są w ciągu pierwszych lat od wystąpienia choroby. Obraz kliniczny na pierwszym etapie jest najbardziej wyraźny.
- Drugi etap.Rozwijają się początkowe procesy proliferacji tkanki łącznej, a objawy ustępują. Z powodu tworzenia się skrzepliny cierpi mikrokrążenie, co pogarsza stwardnienie. Na tym etapie większość pacjentów doświadcza dysfunkcji seksualnych: słabnie erekcja i intensywność orgazmu, rozwija się przedwczesny wytrysk lub odwrotnie, mężczyzna doświadcza trudności w osiągnięciu orgazmu.
- Trzeci etap. Typowe są ciężkie zmiany fibrosklerotyczne. Udowodniono, że proliferację tkanki łącznej stymulują nie tylko stany zapalne, ale także niedokrwienie towarzyszące zastoinowemu zapaleniu gruczołu krokowego. Typowe są skargi na trudności w oddawaniu moczu i obserwuje się zaangażowanie nerek w proces patologiczny.
Objawy zastoinowego zapalenia gruczołu krokowego
Patologia objawia się różnymi objawami. Większość pacjentów opisuje ból jako ciągły dyskomfort w okolicy odbytu, moszny lub prącia. Niektórzy zauważają zwiększony ból krocza podczas siedzenia. Napromienianie bólu jest zmienne – do dolnej części pleców, wewnętrznej strony ud, kości ogonowej. Obrzęk gruczołu często utrudnia rozpoczęcie oddawania moczu i osłabia strumień moczu. Zastoinowemu rodzajowi zapalenia na tle patologii naczyń często towarzyszy hemospermia - pojawienie się krwi w nasieniu.
Objawy podrażnienia pęcherza obejmują częste parcie na mocz i naglące nietrzymanie moczu. Przy długotrwałej patologii rozwijają się zaburzenia depresyjne. Nadal dyskusyjne jest, czy cechy psycho-emocjonalne prowadzą do dyskomfortu w kroczu, czy też odwrotnie, ból spowodowany obrzękiem prostaty wpływa na stan psychiczny mężczyzny. Wzrost temperatury wraz z dreszczami wskazuje na przejście abakteryjnego zastoinowego zapalenia gruczołu krokowego w infekcyjne i konieczność rozpoczęcia leczenia patognomonicznego.
Komplikacje
Zastoinowe zapalenie gruczołu krokowego z dodatkiem mikroflory może stać się ostrym bakteryjnym. W procesie zapalnym mogą brać udział sąsiednie narządy i struktury: pęcherzyki, pęcherz, jądra. Rolą gruczołu krokowego jest produkcja płynu dla plemników; zwykle ma on specjalny skład, który pełni funkcję ochronną dla męskich komórek rozrodczych. Niedostateczna ilość składników odżywczych i zmiany właściwości biochemicznych wydzieliny prostaty nieuchronnie wpływają na jakość ejakulatu, u mężczyzn z zastoinowym zapaleniem gruczołu krokowego częściej diagnozuje się niepłodność.
Przy silnym obrzęku narządu część moczu po oddaniu moczu pozostaje w pęcherzu, co prowadzi do powstania patologicznego zarzucania moczu do moczowodów i układu zbiorczego nerek. W odpowiedzi na refluks może wystąpić wodonercze i uporczywe odmiedniczkowe zapalenie nerek z zaburzeniami czynności nerek. U 50% mężczyzn występują zaburzenia seksualne: bolesny wytrysk, dyspareunia, nieprzyjemne nocne erekcje, które pogarszają jakość życia i negatywnie wpływają na relację w parze.
Diagnostyka
Ustalenie pochodzenia objawów ma kluczowe znaczenie w skutecznym leczeniu zastoinowego zapalenia gruczołu krokowego, dlatego opracowano różne kwestionariusze ułatwiające postawienie diagnozy: I-PSS, UPOINT. Kwestionariusze te są dostępne w formie zrusyfikowanej i są wykorzystywane przez urologów i andrologów w ich praktyce. Aby wykluczyć zespół mięśniowo-powięziowy, wskazana jest konsultacja z neurologiem. W badaniu palpacyjnym prostata jest powiększona, umiarkowanie bolesna, o zastoinowym charakterze choroby świadczą żylaki odbytnicy. Diagnostyka zastoinowego zapalenia gruczołu krokowego obejmuje:
- Testowane laboratoryjnie. Wykonuje się badanie mikroskopowe i kulturowe soku prostaty. Niewielki wzrost liczby leukocytów w badaniu mikroskopowym oraz ujemne wyniki posiewów bakteryjnych potwierdzają bakteryjne zastoinowe zapalenie. Testy PCR przeprowadza się w celu wykluczenia charakteru choroby przenoszonej drogą płciową. W trzeciej porcji moczu po masażu stwierdza się wyraźniejszą leukocyturię. W celu wykluczenia guza pęcherza moczowego można wykonać cytologię moczu, u pacjentów w wieku powyżej 40-45 lat uzasadnione jest badanie krwi na poziom PSA.
- Metody badań wizualnych. Główną instrumentalną metodą diagnostyczną pozostaje TRUS, USG pęcherza. Wyniki cystouretrografii pozwalają na potwierdzenie dysfunkcji szyi pęcherza moczowego, wykrycie wewnątrzprostatycznego i ejakulacyjnego refluksu moczu oraz zwężenia cewki moczowej. W przypadku wyraźnego osłabienia strumienia wykonuje się uroflowmetrię. Napięcie mięśni dna miednicy ocenia się za pomocą badania wideourodynamicznego.
Diagnostykę różnicową przeprowadza się z rakiem pęcherza moczowego, BPH, śródmiąższowym zapaleniem pęcherza moczowego. Podobne objawy obserwuje się w gruźlicy układu moczowo-płciowego i zwężeniu cewki moczowej, ponieważ te nozologie charakteryzują się również bólem w podbrzuszu, objawami bolesnymi i trudnościami w oddawaniu moczu. Zastoinowe zapalenie gruczołu krokowego odróżnia się od bakteryjnego zapalenia gruczołu krokowego, ponadto należy wykluczyć wszystkie procesy patologiczne towarzyszące CPPS u mężczyzn.
Leczenie zastoinowego zapalenia gruczołu krokowego
Pacjentowi zaleca się normalizację życia seksualnego, ponieważ regularny wytrysk pomaga drenować trądzik i poprawiać mikrokrążenie. Przerwany lub długotrwały stosunek seksualny, który powoduje zatory, jest niedopuszczalny. Zidentyfikowano szereg produktów zwiększających agresywność chemiczną moczu – ich spożycie prowadzi do nasilenia objawów zastoinowego zapalenia gruczołu krokowego. Przyprawy, kawa, marynaty, potrawy wędzone, napoje alkoholowe i gazowane należy ograniczyć lub jeszcze lepiej wykluczyć. Leczenie zastoinowego zapalenia gruczołu krokowego może być zachowawcze i chirurgiczne.
Terapia zachowawcza
Schemat leczenia dobierany jest indywidualnie, w zależności od dominujących objawów. U wielu pacjentów poprawa następuje po zażyciu leków przeciwbakteryjnych, co tłumaczy się niepełną diagnostyką ukrytych infekcji. W przypadku spowolnionego strumienia moczu i konieczności wysiłku przepisywane są alfa-blokery. Pilne oddanie moczu neutralizuje się lekami antycholinergicznymi. Wykazano, że inhibitory 5-alfa reduktazy zmniejszają nasilenie objawów klinicznych poprzez zmniejszenie odpowiedzi makrofagów i leukocytów oraz ich migracji do strefy zapalnej.
Leki przeciwbólowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne i leki zwiotczające mięśnie mogą pomóc złagodzić ból i skurcze mięśni. Zasadne jest włączenie do schematu leczenia leków normalizujących mikrokrążenie – flebotoników (venotonics). Jeśli proces stagnacji sprzyja niedoborowi androgenów, uciekają się do hormonalnej terapii zastępczej. Pacjentom z zaburzeniami lękowo-hipnotycznymi i depresyjnymi zaleca się konsultację z psychiatrą, który dobierze optymalny lek przeciwdepresyjny.
W przypadku zastoinowego zapalenia prostaty zabiegi fizjoterapeutyczne pomagają normalizować zdrowie mężczyzn. Stosują terapię laserową, magnetyczną, elektroforezę itp. Zabiegi uzdrowiskowe pomagają złagodzić objawy bolesnego oddawania moczu i poprawić sprawność seksualną: zażywanie alkalizujących wód mineralnych, stosowanie parafiny i borowiny, natryski masujące. U niektórych pacjentów normalizację samopoczucia obserwuje się podczas wykonywania terapii ruchowej w celu zmniejszenia napięcia mięśni miednicy. Masaż prostaty nie zastępuje naturalnego wytrysku, ale poprawia krążenie krwi i drenaż narządu.
Małoinwazyjne metody leczenia
Jeśli leczenie zachowawcze nie powiedzie się, rozważa się interwencje zaawansowane technologicznie - przezcewkową resekcję prostaty, ablację ultradźwiękową o wysokiej intensywności. Najskuteczniejsza jest hipertermia przezodbytnicza – metoda nieinwazyjna, oparta na zasadzie dyfuzji ciepła (prostata poddawana jest działaniu nieskupionej energii mikrofalowej). Ciepło zwiększa metabolizm tkanek, łagodzi objawy zastoinowe i działa neuroanalgetycznie. Dane dotyczące skuteczności zabiegów stosowanych w leczeniu zastoinowego zapalenia gruczołu krokowego są ograniczone.
Rokowanie i zapobieganie
Rokowania na całe życie są korzystne, lecz przewlekły ból miednicy jest trudny do wyleczenia. Czasami zastoinowe zapalenie gruczołu krokowego ustępuje samoistnie z czasem. Długotrwałe zaburzenia krążenia prowadzą do stwardnienia tkanki gruczołów, które objawia się pogorszeniem parametrów spermogramu. Rokowanie w zastoinowym zapaleniu gruczołu krokowego w dużej mierze zależy od przestrzegania przez pacjenta wszystkich zaleceń i zmian w stylu życia.
Zapobieganie obejmuje uprawianie sportu, unikanie podnoszenia ciężarów, normalizację stosunków seksualnych oraz unikanie spożywania kawy i alkoholu. Podczas pracy siedzącej zaleca się robienie przerw na ćwiczenia fizyczne i korzystanie z poduszki. Preferowana jest luźna bielizna i spodnie. Pacjenci są pod obserwacją urologiczną z okresową oceną wydzieliny prostaty pod kątem stanu zapalnego i USG, a w razie potrzeby poddawani są kuracji antybakteryjnej i masażom prostaty.